HOME|GUESBOOK|FORUM|ABOUT BALI


 

AGAMA HINDU

PURA TUTUAN

PURA TUTUAN RING GUNAKSA

 

AWIG AWIG DADIA TUTUAN
Om Swastiastu,

Nian awig awig kidadia Tutuan,karana ana awig awig iki pada saturut akrama sangkepan.Kamanggehang kala samuan ageng duk dina anggara kasih wara Prangbakat tanggal 15 Oktober 1946, wus basmi duk dina Saniscara pahing wara Matal tanggal 28 September 1946. Tan dadi angragrag wirasa. Iki juga tinut pamargine nguni.(Karya ring Pura Bukit Buluh wus basmi tanggal 24 Oktober 1950).

(1 ). Tedun akrama dadia :

Tingkahe akrama Tutuan,yania tedun akrama Banjar, wenang ya tedun akrama dadia manut wirasaning
sangkepan pusat, dija patutne tedun.

(2). Yaning dadia jaba desa sajroning negara Klungkung sejabaning Nusa Penida pacang tedun,wenang
keranjingang dadia Pura Batur,sejaba wenten kabuatang tiyos.

(3). Kemanggehang katah dadia Sorpa, iti luire yan ring Bukit Tengah, maduwe dadia 2 ring Mastapa tan wenang
lintangan ring 2, muang ring Batur tan kawasa lintangan ring 4.

(4). Kalaning dadia Sorpa pada akehe wenang kidadia Bukit Tengah nuduh dadia rihinan, wus ika dadia Bukit
Mastapa, raris Batur.

(5). Ne wenang nyelosin dadia ring Bukit Buluh, pianak pinih kelih, jawining krama sukane kawenang. Yaning
tan ana pianak, katimbal olih waris, yan tan ana waris, wenang dadia matimbalang ika.

(6). Nimbal Ngayahang Carik :

Tingkahe nimbal yan waris kapurusa wenang nugtug gung arta 4.000,- yan wadu 8.000,- Jinah ika puput
mantuk ring kidadia Bukit Buluh sawenggu.

(7). Nian tingkahe carik duwe dadia, tan kawasa ngantahang carik ika ring nora tunggalan Tutuan. Yan mamurug,
wenang danda 2.500,- tur carike kena katebas sajroning asasih olih kidadiane ngantahang. Yan nora katebas,
carik ika katimbalang antuk dadia, apan mula duwen Betara ring Bukit Buluh , tur sang ngadruwe jinah
ngawicaren ne ngambil jinahe.

(8). Samua Ring Bukit Buluh :

Tingkahe pujawali ring Bukit Buluh , Kelihan krama Tutuan jaba kuta samua ring parhyangan Bukit Buluh.
Yania kalangan wenang ngadakaken patajuh ne kumandel.

(9). Dadia Jaba Kuta :

Tingkahe dadia babencahan Tutuan ring jaba kuta, ne sadadia wenang angadaken Kelihan muang patajuh.

(10). Kelihan ika wenang midabdabin parhyangan wenang dadia, tur tatas ring kaanan dadia ika.

(11). Tingkahe tedun akrama dadia pateh kadi ring Gunaksa.

(12). Kelihan cabang wiyadin Kelihan babencahan ring jaba kuta, wenang ngamel cacakan dadia. Kala ana kurang
diyapi maweweh dadiania, wenang Kelihan ika masadok ring Kelihan ageng wiyadin Kelihan pusat ring
Bukit Buluh.

(13). Ngukubin Dadia :

Tingkahe akrama Tutuan, mekadi Kelihan , makadi penyarikan, tan wenang ngelinyokang wiyadin ngukubin
dadia. Yan mamurug wenang danda 2.500,- ne sadiri. Danda ika wenang kataur olih ne ngukubin, salih tunggil
ne kakukubin , manut wirasaning sangkepan.

(14). Cekrem :

Tekaning sangkepan ring Bukit Buluh kecaping arep, sang ngindit salih tunggil Kelihan Tutuan jaba kuta,
wenang nawur cekrem 200,-

(15). Yan ping 7 (pitu) nora nawur cekrem, wenang kaeladang akrama Tutuan.

(16). Yaning matitip cekrem, sang nampi titip wenang nerima saluiring babawos sangkepan, kadi tingkahing
suksukan.

(17). Dadia Tutuan ring Belaluan, muang rin Tambahan , wenang nawur cekrem gung arta 5. Yan ana kidadia
kabuatan panukub, wenang kidadia Belaluan angadaken ika. Yan kidadia kabuatan sok, keranjang, dulang,
wenang dadia Tambahan angadaken ika.

(18). Kalaning samua ring Bukit Buluh muang Batur, Kelihan dadia ageng muang sorpa, wenang anguwatokaken
sawirasaining patut krama. Yan nora samua wenang danda 250,0

(19). Ngidih Sentana :

Nian tingkahe ngidih sentana, yan nora tunggal Tutuan, tan kuasa anggen sentana akrama Tutuan.

(20). Ngeruruh :

Kalaning mamecikang parhyangan, kuasa ngeruruh lakar luirnia ; taru, jaka,tiying, ring tunggalan dadia. Yan
basmi pucah olih pancabaya, ogia ngeruruh ring dadia sami.

(21). Yaning kabuatan ngakerebin antuk lalang , ikrama Tutuan kuasa ngeruruh lalang segalah Bukit Buluh, diastu
nora tunggal Tutuan kang ngadruwe lalang ika.

(22). Tingkahe ngemargiang ruruhan, saluiraning ruruhan kadi kocaping ajeng, puput nora mataur.

(23). Wewedalan Desa :

Kala ngakrebin meru, ikrama Desa Gunaksa wenang ngamedalin duk mawerat 1.000 kang adiri.

(24). Ngidih Sabuan :

Muah yaning karusakan, diapi anambut gawe, agung gawene ring parhyangan Bukit Buluh, kidadia wenang
mangidih sabuan ring Desa Gunaksa

(25). Tingkahe ngayum muang anambut gawe saluiring gawe ring Dalem Tutuan, Bale Kulkul, ring Penataran ,
muang sehananing gawe kabuatan kidadia sami, wenang kakaryanin sareng dadia sorpa manut edum -
eduman 4 : 2 : 1 : 1

(26). Muah tingkahe kidadia Tutuan jaba kuta kalaning kidadia anambut gawe ring Bukit Buluh luwihan ring
mawerat gung arta 100 pusung, wenang kidadia jaba kuta sareng ngamedalin panelas upakara ring ika,.
Pakenane wijian dadia suang suang tekaning ne kaindit.

(27). Ngaturang Wali :

Nian tingkahe ngaturang wali ring parhyangan Tutuan, luirnia Bukit Buluh muang Penataran tekaning ke
Dalem Setra , puput kidadia ageng. Ring Batur olih kidadia Batur,ring Bukit Tengah olih kidadia Bukit
Tengah, ring Mastapa olih kidadia Mastapa.

(28). Salaran Kelapa :

Dadia ika suang – suang kawasa nuduk salaran kelapa mangge wali , sajeroning galah Bukit Buluh , kehnia
abungkul ne sawit. Diastu nora tunggalan Tutuan kang madruwe. Yania kidadia ngalap, wenang sang
ngadruwe kelapa kena pangupah ngalap, sawijine sawit. Mangkana tingkahe nuduk salaran.


(29). Tetajen Rejang :

Muah tingkahe kidadia ngaturang wali ring parhyangan Bukit Buluh, wenang kidadia angadaken tajen miwah
rejang. Mangkane tingkahe krama Tutuan tan dadi ima subakti ring Hyang Widhi.

(30). Pengusabaan :

Kalaning ngusaba tan ana magawe nandan tunggalan Tutuan, wenang dadia sami angadaken bebanten luirnia
panggungan sapretekaning pangusabaan ring Dalem Setra Tutuan manut edum-eduman.

(31). Muah yaning krama Tutuan magawe Nandan, wenang sangegawe angadaken ika. Tingkahe jinah aturan
katiba ring kimangku satenga, mantuk ring kidadia satenga. Muah panggungan ika tekaning jinahnia mantuk
ring kidadia sawenggu.

(32). Dadia Ngayah Kalaning Wali ;

Nian tingkahe kidadia Sorpa tekaning wali ring parhyangan Bukit Buluh, wenang kidadia Sorpa ngaturang
ngayah, manut lilitan. Kidadia Ageng angadaken batu-batu gung arta 1.200,- mantuk ring kidadiane
mangayah.

(33). Nunas Pangentas Ring Batur ;

Muah tingkahe akrama Tutuan yania anengguh ala ayu, diastu katekaning pati, tan maring manunas tirta
pangentas ring Batur, masesantun jinah gung arta 1.700,- beras kulak geneping santun, bakaran matah ji 5.
Tingkahe sasantun wenang mantuk ring kidadia 100,- yawining saika mantuk ring sang maduwe karya, diastu
ngaskara, diapi nguma desa, samangkana juga tan dadi kimangku muah kidadia manglintangin pakenania.

(34). Jinah Aturan :

Yania magawe Nandan, iti jinah suci ring Bukit Buluh 25 , ring Dalem 25, ring Mastapa 11, ring Bukit
Tengah 11, pajati ring Kelihan 25, ring penyarikan 25, jinah panggungan 80, penyusun surat 25.

(35). Nian tingkahe jinah aturan ring parhyangan Tutuan iti luirnia, yania maturan suci wenang majinah 25 peras
2,orti 1, kewala pejati majinah 11. Suci maduluran dandanan majinah 66. Suci maduluran pasaren majinah
125, muah yan rayunin Brahmana wenang majinah 225. Saika pakenannyane tunggal krama Tutuan, muah
sawengkoning Gunaksa,Buayang,Babung.

(36). Yawining saika, yaning ana wong len maturan ring parhyangan Tutuan, diapi mapinunasan iti pakenania,
daksina majinah 25, suci majinah 54, dandanan majinah 125. Yania nunas kakuluh wenang majinah 125,
yaning rayunin Brahmana muang Balian, wenang kena pananjung batu gung arta 225. Saika pakenania, jinah
ika sami kalap, mantuk ring dadia satenga, ring kimangku satenga. Tan dadi kimangku ngalintangin ne sekadi
munggah ring awig-awigh iki. Yania kimangku arda mangalapang mangelintangin awig-awig wenang
kimangku danda 500,-,jinah ikane kaalapang olih kimangku wenang mantuk ring kidadia sawenggu. Yania
kimangku lucusa mangkana , wenang malenana pamangku, samangkana tingkahing kimangku angunggahaken
aturan ring parhyangan Tutuan apang sajati juga tingkahe kimangku, ayuwa cemer,ayuwa langgana,ayuwa
cawuh.

(37). Anguwatokena Pratasti :

Nian tingkahe Tutuan saking dura Desa anguwatokena Pratastinia,wenang angadaken pretekaning aturan
sasayut pangambeyan, datengan, canang tubungan saha wangi, geneping sasantun, majinah gung arta 1.700,-. Tingkahing jinah sasantun, mantuk ring dadia1.000,- dadi pretekaning pratasti, 700,- tiba ring kimangku. Kimangku angadaken pretekaning pratasti kocaping arep, samangkana tingkahing anguwatokena pratasti.

(38). Dedanan :

Nian tingkahe dadia anambut gawe saluaraning gawe, isaya wenang mangarah. Yaning saya inga mangarah,
wenang kisaya ngelelenin dandania ne nora megawe.

(39). Yan ana dadia nora magawe, wenang danda manut agung alit gawene.

(40). Yan kaonek pang 3 tan manut kadi pakon Kelihan muang Panyarikan, wenang danda 25.

(41). Yan nora medal reramon muang sapretekaning aturan, diapi saluarining prabot, wenang danda ngetang
pamargan wawedalan, maweweh danda manut doh tampeke genahe medal.

(42). Penyaluk :

Nian tingkahe wenang panyaluk, luirnia :
Kageringan,matepetin sakit tur mangalih balian, ngeraksa watangan, nguling manggen babanten muang
aturan,kundangan jumah beraya nampah suku pat, majenukan kajaba kuta, majenukan ring jero kuta, kalaning arah-arah anadak,nututin beraya mapedum muah macoran, ngayah karyan Gusti, marebat dewasa, nandur sasekepan malinggah sawatah bit depuk, magawe ala ayu ngundang beraya lintangan ring seket, kawasa nyaluk manut pangelokika. Ne nyaluk wenang kena sapahliman dadosan.

(43). Gagibungan :

Muah tingkahe nora nawur dedosan wiyadin satekaning sangkepan, wenang danda ika magibung.

(44). Panikel :

Yaning nora nawur dadendan sane magibung, makadi paturunan, muah saluaraning utang,yan nora katawur
tekaning pangubaya, wenang katikelang.

(45). Elad – eladan :

Wus nikel utang inucap makadi dadendan ika taler nora katawur, dadia ika wenang kaeladang akrama Tutuan.

(46). Yan nora sangkep pang pitu wenang kaeladang.

(47). Yan helong tekaning pangubaya pang tiga wenang kaeladang.

(48). Nian tingkahe elad – eladan, sang elad, muang sekakon mulania, tan dadi manunas tirta muah maturan ring saparhyangan Tutuan, diastu katekaning pati, tur tan dadi mangutang sawa ring semane ki Tutuan. Diapi hanamugalur ring wong len, tan kawasa sang manglad anguwatokaken pretastine ki Tutuan, apan wong tan anut akrama Tutuan. Samangkana tingkahe elad – eladan.

(49). Abalik Tadah :

Muah yania abalik tadah sang mangelad , ana paksana, iti luirnia. Yan nora lintangan 25 tiban sang mangelad,wenang danda nutug ngetang suwene lad, gung arta 1.000 ne atiban, maweweh utangnia ne kocaping arep. Danda ika wenang nawur premangkin.

(50). Elad Pegat Rampung :

Muah yan lintangan ring sengker 25 tiban mangelad, tan ana inucap malih, sahastane sang kaeladang
prasida pegat rampung.

(51). Nutug Akrama Tutuan :

Yaning ana pramadinia nutug akrama Tutuan, larapane wit kageringan muang saluirnia, wenang ajak akrama Tutuan. Yan nora Tutuan ne mangelad lintangan ring 25 tiban kawasa wongne mangkana tedun akrama Tutuan, kewala ya kadewasaksinan saha widhiwidana ring Parhyangan Bukit Buluh salih tunggil Batur, masasantun jinah 1700 muang panugtug gung arta 1600 nawur premangkin, tan kawasa tawar malih. Yan nora puput nawur, tan wenang ki mangku anganteb banten.

(52).Babagian Dadendan :

Nian tingkahe jinah panugtug wenang kidadia ageng ngedumang jinah ika manut edum – eduman luire :
ring kidadia Batur apahempat, muah ring kidadia Bukit Tengah sareng Mastapa apahempat, ne satenga mantuk ring kidadia ageng wiyadin kidadia Bukit Buluh.

(53). Yaning krama Tutuan mangelad wenang kaserah ring pusat krama Tutuan ring Bukit Buluh. Yaning dadia Sorpa,diapi kidadia Bukit Buluh, tekaning kidadia jaba kuta, yania ana mangelad, wenang kaserah ring kidadia pusat krama Tutuan ring Gunaksa (ring Bukit Buluh).

(54). Mamurug :

Yan ana sang kaelad mamurug maturan muang nunas tirta saparhyangan Tutuan, wenang danda gung arta 2.500. Yan nora nawur, sapretekaning aturan, muang yasa mangaturan wenang kaindet juga.

(55). Yan mamurug mangutang sawa ring semane ki Tutuan, wenang danda 2.500, sawa ika wenang kaebet kesah juga saking semane ki Tutuan. Jinah dadendan mantuk ring kidadia Ageng satenga,ring dadia Batur sapahempat, muah ring dadia Mastapa, Bukit Tengah sapahempat.

(56). Mangrusak :

Yan mangrusak parhyangan makadi padruweyan krama Tutuan, wenang danda manut agung alite. Yan karusak ringan wenang danda 250 , yan karusak berat wenang danda 2.500 . Asing karusak wenang kabenahin olih sang ngarusak, kadi patute muah angadaken pretekaning pamahayu kadi patuting krama.

(57). Mangelinyokang :

Yan mangelinyokang padruwen krama Tutuan,tunayan ring mabuat ji 200 wenang danda 250, tunayan ring 1000 wenang danda 500. Yan lintangan ring ji 1000 wenang danda 2.500. Kang kalinyokang kocaping arep mantuk nikel. Yania tan saturut, danda minekadi utang ika wenang katikelang manut awig – awig, tur wenang juga kaeladang akrama Tutuan.

(58). Mamurug Muang Ngaletehin :

Nian tingkahe mamurug kramaning Tutuan, yawining kocaping awig – awig, saluwiring purug, muang danda manut wirasaning sangkepan, kaserah ring dadia ageng wiyadin pusat krama Tutuan.

(59). Muah yan tingkahe mamurug ana ngaletehin parhyangan minakadi sapanyiwiyian Tutuan, kang mangkana wenang danda 2.500, muah angadaken sapretekaning pamahayu kadi patute.

(60). Jinah :

Yan jinah dadendane kocaping awig – awig jinah bolong kowasa jinah perak sapanunggalania, kewala yama ngetang pangajine manut kaputusan swaraning sangkepan.

(61). Kaputusan Swara :

Iti tingkahe pamutus ne kamanggehang, saluiraning pamutus kramaning dadia, yan lintang satengahing sangkepan pada saturut kadi wirasane. Yan pada katah swarane, kuasa I Kelihan mamilih.
Nian tingkahe awig – awig kidadia Tutuan manut pamargine nguni, pada saturut kecaping awig – awig iki, tan dadi angragrag wirasa, ayuwa ima, ayuwa langgana, subakti ring Sang Hyang Widhi.

(62). Kasep Mesadok Ring Kelihan :

Yan sinalih tunggal sampun tedun akrama Banjar, muah yan lintangan ring tigang sasih tan masadok ring Kelihan nia suang – suang, dadia ika wenang danda gung arta 4.500 . Yan tan manut nawur kocaping ajeng, wenang bawosin ring pusat krama Tutuan. Yan tuhu bener tan masadok, diapi kasep sadoke, wenang danda gung arta 8.500 . Yan sampun tutug sengker nora panawure, wenang kaeladang akrama Tutuan.

(63).Pengangge Rawuh Upacara Sami :

Tekaning pujawali ring Bukit Buluh,diapi ring Dalem Setra, rawuhing Pura Batur, saluwiring pengangge sami rawuhing upacara sami punika kaadakang olih kidadia ageng, wiyadin kidadia Bukit Buluh, duaning tami sampun saking nguni.

(64).Pengodal Ring Dalem Setra :

Nian tingkahe ngaturang pujawali ring Dalem Setra, puput sami kawedalin olih kidadia Bukit Buluh, duaning carik bukti duwe tengah punika karaksa tur kapuponin antuk kidadia Bukit Buluh.






 

221 BUKIT MASTAPA
copyright ©2009
GUNAKSA KLUNGKUNG BALI


Pair of Vintage Old School Fru